“Không phải máy tính thay thế con người, mà con người không học kịp máy tính mới bị thay thế.”
Trong bối cảnh Trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn và chuyển đổi số đang thay đổi sâu sắc cách con người học, dạy và làm việc, giáo dục Việt Nam cần một cuộc tái cấu trúc tư duy toàn diện: từ giáo dục vị thi đến giáo dục vị nhân sinh; từ dạy kiến thức sang phát triển năng lực; từ học để thi sang học để thích nghi – suốt đời.
Giáo dục không còn là “đường thẳng”
Mô hình giáo dục truyền thống – học phổ thông → đại học → làm việc – đang mất dần hiệu lực. Trong thời đại AI:
Giáo dục phải chuyển từ “đào tạo một lần cho cả đời” sang “học liên tục cho đời đang thay đổi”.
Ba năng lực lõi của công dân học suốt đời
Để thích nghi và phát triển trong thế giới biến động, UNESCO (2023) và OECD (2024) khuyến nghị giáo dục thế kỷ 21 cần tập trung ba năng lực trụ cột:
Giáo dục Việt Nam: Cần “kích hoạt tư duy thay đổi” chứ không chỉ cải cách chương trình
Việt Nam đang triển khai Chương trình Giáo dục phổ thông mới, nhưng nếu chỉ thay sách giáo khoa mà không thay cách nhìn nhận về “dạy – học – đánh giá”, thì đổi mới sẽ dừng ở hình thức.
Giáo viên vẫn là trụ cột – nhưng từ “người truyền đạt” phải chuyển sang “người hướng dẫn học tập cá nhân hóa”.
Học sinh không còn là “bảng trắng” mà là “người đồng kiến tạo” tri thức.
Xu hướng toàn cầu: “Giáo dục mở – Cá nhân hóa – Phi truyền thống”
Tư duy giáo dục mới – nền tảng cho quốc gia đổi mới sáng tạo
“Tư duy giáo dục quyết định tương lai một dân tộc.”
Muốn sánh vai cùng các quốc gia tiên tiến, Việt Nam cần tái thiết giáo dục không chỉ ở chương trình – mà ở tư duy thiết kế chính sách, tư duy đào tạo giáo viên và tư duy phát triển người học.
Một hệ thống giáo dục của thế kỷ 21 không còn đào tạo “người ghi nhớ giỏi” – mà cần ươm mầm “người học suốt đời, sáng tạo và có trách nhiệm xã hội”.
Góp ý – chia sẻ ý tưởng mới cho giáo dục thời AI, gửi về chuyên mục “Giáo dục – Tư duy” - Tạp chí Thể thao & Cuộc sống