Từ trò chơi dân gian đến nguy cơ mai một
Đá cầu, một trò chơi dân gian có lịch sử hàng nghìn năm tại Việt Nam, từng gắn bó với đời sống văn hóa và lễ hội truyền thống. Nhưng trải qua biến động lịch sử và chiến tranh, đặc biệt trong thời kỳ thực dân đô hộ, trò chơi này dần bị mai một, chỉ tồn tại lẻ tẻ trong một vài cộng đồng nhỏ.
May mắn thay, cuối thế kỷ XX đã chứng kiến sự hồi sinh mạnh mẽ của đá cầu Việt Nam, nhờ vào nỗ lực phi thường của những con người tâm huyết. Trong số đó, nổi bật nhất là thầy giáo Đỗ Chỉ (Bắc Giang) và bác sĩ – học giả Nguyễn Khắc Viện (Hà Nội).
Thầy giáo Đỗ Chỉ – “người gieo mầm” ở Bắc Giang
Được mệnh danh là “cái nôi đá cầu”, Bắc Giang có phong trào đá cầu phát triển mạnh từ cuối những năm 1970, khởi nguồn từ công sức bền bỉ của thầy giáo Đỗ Chỉ.
Thời điểm ấy, trong hành trang giản dị của mình, ông luôn mang theo một cuộn dây lưới, vài quả cầu tự chế, chiếc xe đạp cũ kỹ để đến từng trường học hướng dẫn học sinh. Không chỉ dạy cách chơi, thầy còn khơi dậy niềm đam mê, biến đá cầu thành môn thể thao tập thể hấp dẫn.
Những “hạt giống” mà ông gieo xuống đã nhanh chóng nảy mầm. Chỉ sau một thời gian ngắn, nhiều câu lạc bộ đá cầu học đường ra đời, tạo nên nền tảng vững chắc để Bắc Giang trở thành trung tâm phát triển đá cầu cả nước.
Bác sĩ Nguyễn Khắc Viện – “người truyền lửa” tại Hà Nội
Ở Hà Nội, phong trào đá cầu được đánh thức nhờ một nhân vật đặc biệt: bác sĩ – học giả Nguyễn Khắc Viện. Dù tuổi cao, sức yếu, lại bận rộn với công việc nghiên cứu, ông vẫn dành thời gian đi vận động các cơ quan, trường học, khu dân cư khôi phục phong trào đá cầu.
Ông không chỉ kêu gọi, mà còn tự tay làm những quả cầu, lập đội đá cầu ở Nhà xuất bản Ngoại văn, rồi mở rộng sang các cơ quan khác. Có những ngày, người dân thủ đô bắt gặp hình ảnh vị bác sĩ già dáng gầy gò nhưng đôi mắt sáng, nụ cười hiền, vẫn miệt mài “biểu diễn” những đường cầu điêu luyện khiến trẻ nhỏ và thanh thiếu niên vô cùng thích thú.
Chính từ sự tận tụy của ông, nhiều câu lạc bộ đá cầu tại Hà Nội được thành lập, khơi dậy phong trào mạnh mẽ không kém Bắc Giang.
Những hạt giống gieo trồng – mùa vàng gặt hái
Từ công sức của những người tiên phong ấy, phong trào đá cầu lan rộng khắp cả nước. Năm 1985, Luật đá cầu chính thức ra đời, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong tiến trình chuyên nghiệp hóa.
Đỉnh cao hơn cả, từ cuối thế kỷ XX đến nay, Việt Nam không chỉ khôi phục được trò chơi dân gian mà còn biến nó thành môn thể thao đỉnh cao thế giới. Tính đến năm 2025, đội tuyển đá cầu Việt Nam đã 11 lần liên tiếp vô địch thế giới, thống trị cả đấu trường châu Á và quốc tế (Nguồn: Liên đoàn Đá cầu thế giới).
Tôn vinh những người đi trước
Mỗi chiến thắng, mỗi tấm huy chương vàng mà đội tuyển đá cầu Việt Nam giành được hôm nay đều mang dấu ấn của những người đặt nền móng. Nếu thầy Đỗ Chỉ gieo mầm ở Bắc Giang, thì bác sĩ Nguyễn Khắc Viện đã truyền lửa ở Hà Nội – để rồi từ hai “cái nôi” ấy, đá cầu lan tỏa ra cả nước, vươn ra thế giới.
Đá cầu không chỉ là một môn thể thao, mà còn là câu chuyện văn hóa, lòng đam mê và sự cống hiến thầm lặng của những con người tin rằng trò chơi dân gian nghìn năm tuổi này xứng đáng được tỏa sáng.
Từ những bước chân trên sân đình xưa đến những đường cầu tung bay trên đấu trường quốc tế, hành trình hồi sinh của đá cầu Việt Nam là minh chứng rõ nét cho sức mạnh của tình yêu thể thao và lòng kiên trì. Nhắc đến đá cầu hôm nay, chúng ta không chỉ tự hào về huy chương, mà còn biết ơn những người tiên phong thầm lặng đã cống hiến cả đời để đưa trò chơi dân gian ấy vươn tầm thế giới.
Quang Anh
