Gen Z sống chung với bố mẹ, yêu xa, cưới muộn: Gia đình thời 4.0 liệu có còn ‘bình thường’?

🖋️ Tạp chí Thể Thao & Cuộc Sống – Chuyên mục Xã hội & Công nghệ

“Ngày xưa 20 tuổi lập gia đình, nay 30 tuổi vẫn độc thân sống cùng bố mẹ – xã hội thay đổi, gia đình cũng phải thích nghi. Nhưng liệu đó là tiến bộ, hay là... một cuộc khủng hoảng lặng lẽ?”

Khi “gia đình truyền thống” gặp thời đại mới

Trong bối cảnh đô thị hóa nhanh chóng, lối sống hiện đại và “bình thường mới” hậu COVID-19, mô hình gia đình truyền thống – với hình ảnh một cặp vợ chồng trẻ, sống riêng, có con đúng độ tuổi – đang ngày càng trở nên… không phổ biến.

Thay vào đó, thế hệ trẻ, đặc biệt là Gen Z (sinh từ 1997–2012), đang làm xuất hiện hàng loạt kiểu gia đình “thời 4.0”:

• Kết hôn muộn hoặc không kết hôn: Theo khảo sát của Tổng cục Thống kê, độ tuổi trung bình kết hôn lần đầu của người Việt đã tăng dần qua từng năm. Đối với nữ, độ tuổi kết hôn trung bình tại đô thị năm 2024 là 27, với nam là 29–30 tuổi. Không ít bạn trẻ xác định “không cần cưới để sống hạnh phúc”.
• “Gia đình online” – yêu xa, yêu qua mạng, ly hôn ảo: Những mối quan hệ được xây dựng và duy trì trên mạng xã hội ngày càng phổ biến. Yêu xa nhờ công nghệ, kết hôn online, thậm chí ly hôn qua mạng không còn là điều xa lạ.
• Co-living – sống chung không ràng buộc: Một xu hướng lan nhanh trong giới trẻ thành thị: nhóm bạn hoặc cặp đôi sống chung nhà, chia sẻ không gian và chi phí, nhưng không cần mối ràng buộc hôn nhân.

Trào lưu “đa thế hệ dưới một mái nhà” quay lại hậu COVID

Khi đại dịch COVID-19 ập đến, nhiều người trẻ mất việc, phải tạm rút khỏi cuộc sống độc lập để quay về sống cùng gia đình. Nhưng điều đáng nói là, trào lưu này không lụi tàn sau dịch, mà còn tăng lên.

• Giá nhà, giá thuê trọ tại các thành phố lớn khiến việc ra riêng trở nên “xa xỉ”.
• Sự ổn định khi sống cùng cha mẹ – cả về tinh thần và tài chính – trở thành lựa chọn thực tế.
• Các cặp đôi cưới nhau nhưng không sống riêng, thậm chí có trường hợp cả... 3 thế hệ cùng thuê chung một căn hộ.

Dữ liệu từ các tổ chức xã hội học chỉ ra, gia đình đa thế hệ đã tăng gần 20% trong nhóm dân số 25–35 tuổi tại Việt Nam giai đoạn 2020–2024.

Việc làm mới – không cần văn phòng, không cần 8h/ngày

Không còn những “công việc 8–5” cố định, một bộ phận lớn người trẻ đang định nghĩa lại khái niệm việc làm.

• Làm freelance (viết, thiết kế, dịch thuật...), sáng tạo nội dung (YouTuber, TikToker, KOLs), hoặc dropshipping – kinh doanh online mà không cần tồn kho.
• Làm việc từ bất cứ đâu: quán cà phê, nhà trọ, homestay vùng núi, thậm chí là khi đang đi du lịch.

Đây không chỉ là trào lưu mà đang trở thành một thị trường lao động song song, đặc biệt thu hút Gen Z – những người muốn “vừa sống vừa làm” chứ không đánh đổi tự do để lấy mức lương cố định.

Ảnh 1

Công nghệ và chuẩn mực mới: khi mọi thứ đều “dễ dàng hơn”

Công nghệ – từ ứng dụng quản lý chi tiêu, app theo dõi cảm xúc, đến nền tảng hẹn hò và gọi video – đã góp phần thay đổi khái niệm về gắn kết gia đình.

• Yêu xa nhưng gọi nhau mỗi tối như đang sống chung.
• Chia sẻ lịch trình, phân chia việc nhà qua ứng dụng.
• Nuôi con từ xa (với các cặp ly hôn nhưng vẫn cùng tham gia chăm sóc con qua công nghệ).

Chưa kể, chatbot tư vấn tâm lý, AI chăm sóc người già và hàng loạt công nghệ chăm sóc gia đình đang dần phổ biến, mở ra một mô hình “gia đình thông minh” mới.

Một gia đình không giống ngày xưa – nhưng không có nghĩa là bất thường

Sự thay đổi trong cấu trúc gia đình không nhất thiết là một sự đổ vỡ. Đó có thể là một quá trình thích nghi và tái cấu trúc để phù hợp với nhịp sống, tư duy và ưu tiên của thời đại mới.

Khi Gen Z chọn sống chung với bố mẹ, cưới muộn, làm việc tự do và gắn bó qua mạng – đó không phải là sự “lười lớn” như một số quan điểm cũ, mà là cách họ tìm kiếm sự cân bằng giữa độc lập và kết nối.

Và biết đâu, trong tương lai gần, khái niệm về “gia đình bình thường” sẽ được định nghĩa lại – không phải bởi truyền thống, mà bởi chính những lựa chọn sống thật, sống linh hoạt và sống ý nghĩa của thế hệ trẻ hôm nay.