Hành trình nghìn năm của trò chơi dân gian Việt Nam
Đá cầu không chỉ là một trò chơi rèn luyện thể chất mà còn là một phần trong đời sống văn hóa Việt Nam từ hàng nghìn năm trước. Theo sử sách, vào năm Nhâm Tuất (722), Mai Hắc Đế – lãnh tụ cuộc khởi nghĩa chống quân nhà Đường – đã khuyến khích nghĩa quân luyện tập đá cầu để rèn sức khỏe và tinh thần. Từ đó, trò chơi này lan tỏa ra cộng đồng, trở thành sinh hoạt quen thuộc trong lễ hội, đình làng, đặc biệt là ở vùng Vạn An, Nam Đàn (Nghệ An).
Thời Lý – Trần, đá cầu còn được tổ chức ngay trong cung đình. Vua Lý Nhân Tông từng cho phép tổ chức thi đá cầu tại điện Thiên An sau khi chiến thắng quân Tống. Trò chơi không chỉ gắn với niềm vui dân gian mà còn là biểu tượng của sự hưng thịnh, sức mạnh quốc gia.
Suốt nhiều thế kỷ, đá cầu trở thành một trò chơi dân gian quen thuộc, xuất hiện trong các dịp hội xuân, sau mùa gặt, hay trong đời sống thường ngày của người dân. Dù có những giai đoạn thăng trầm, nhất là dưới ách thực dân, trò chơi này vẫn âm thầm tồn tại, được lưu truyền qua nhiều thế hệ.
Đội tuyển đá cầu Việt Nam khẳng định vị thế số 1 thế giới với 11 lần vô địch liên tiếp
Hồi sinh trong thế kỷ XX
Sau thời gian mai một vì chiến tranh, đá cầu bắt đầu hồi sinh từ những năm 1970–1980. Bắc Giang được coi là “cái nôi” của phong trào, nhờ công lao của thầy giáo Đỗ Chỉ, người mang theo lưới, quả cầu đến từng trường học để gieo niềm say mê cho học trò.
Đá cầu – trò chơi dân gian gắn bó với đời sống người Việt suốt hàng nghìn năm
Tại Hà Nội, bác sĩ – học giả Nguyễn Khắc Viện cũng góp công lớn trong việc khôi phục môn thể thao này. Dù tuổi cao, ông vẫn tận tụy đi vận động các trường học, khu phố lập câu lạc bộ đá cầu, thậm chí tự tay làm quả cầu để phổ biến. Sự nhiệt huyết của những con người như ông đã thổi luồng sinh khí mới, đưa đá cầu trở thành phong trào rộng khắp.
Đến năm 1985, Luật đá cầu được ban hành – cột mốc khẳng định vị thế chính thức của môn thể thao này trong đời sống. Từ phong trào, đá cầu bước lên con đường chuyên nghiệp, được tổ chức ở cấp quốc gia và quốc tế.
Việt Nam – cường quốc đá cầu thế giới
Nếu Trung Quốc được coi là cái nôi của môn thể thao này, thì Việt Nam lại là nơi đưa đá cầu lên đỉnh cao thế giới. Tính đến năm 2025, đội tuyển đá cầu Việt Nam đã 11 lần liên tiếp vô địch thế giới, một kỷ lục chưa quốc gia nào vượt qua.
Tại Giải vô địch thế giới 2024, tuyển Việt Nam giành 6 HCV, 2 HCB, 1 HCĐ, xếp nhất toàn đoàn. Sang năm 2025, ở giải đồng đội tổ chức tại Pháp, Việt Nam tiếp tục xuất sắc với 2 HCV, 1 HCB, 1 HCĐ, trong đó có chiến thắng trước Trung Quốc ở cả nội dung nam và nữ.
Không chỉ vậy, Việt Nam còn thống trị giải vô địch châu Á, thường xuyên giành toàn bộ huy chương vàng trong nhiều kỳ giải. Thành tích này khẳng định: đá cầu Việt Nam đang ở đỉnh cao thế giới, trở thành niềm tự hào của thể thao nước nhà.
Từ bản sắc văn hóa đến khát vọng toàn cầu
Đá cầu mang trong mình giá trị kép: vừa là trò chơi dân gian giàu bản sắc, vừa là môn thể thao hiện đại khẳng định vị thế quốc gia. Mỗi tấm huy chương vàng không chỉ là vinh quang thể thao, mà còn là lời nhắc nhớ về truyền thống, tinh thần vượt khó của dân tộc Việt Nam.
Tương lai, nếu được đầu tư và quảng bá tốt hơn, đá cầu có thể trở thành một “môn thể thao toàn cầu” – giống như bóng đá hay bóng bàn. Và khi ấy, Việt Nam sẽ là quốc gia tiên phong, vừa giữ vai trò “người bảo tồn”, vừa là “người dẫn đầu” trong việc đưa đá cầu lan tỏa ra thế giới.
Từ sân đình xưa cho đến đấu trường quốc tế, đá cầu đã đi một hành trình dài và đầy tự hào. Trò chơi dân gian nghìn năm tuổi ấy, nay đã trở thành môn thể thao đỉnh cao, góp phần khẳng định bản sắc, vị thế và niềm tự hào Việt Nam trên bản đồ thể thao thế giới.
Quang Anh
