“Cung đình đón Tết” thông qua 80 tài liệu tiêu biểu
Để công chúng quan tâm hiểu rõ hơn về Tết Nguyên đán trong hoàng cung triều Nguyễn, chào đón Xuân Tân Sửu (2021), Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước và Trung tâm hoạt động văn hóa khoa học Văn Miếu – Quốc Tử Giám phối hợp tổ chức khai mạc triển lãm “Cung đình đón Tết” tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám vào ngày 28/1.
Lần đầu tiên, triển lãm giới thiệu tới công chúng 80 tài liệu tiêu biểu về Tết Nguyên đán trong cung đình, được lựa chọn từ khối Châu bản triều Nguyễn – Di sản tư liệu thế giới. Đây chắc chắn sẽ là nguồn tài liệu, tư liệu quý giá đối với các nhà nghiên cứu và công chúng quan tâm tìm hiểu về Tết xưa trong cung đình triều Nguyễn.
Các hình ảnh, hiện vật tại Triển lãm nhằm giới thiệu về nghi thức đón Tết trong cung đình triều Nguyễn xưa. Tết Nguyên đán là ngày tết cổ truyền lớn ở nước ta với nhiều phong tục truyền thống mang ý nghĩa sâu sắc. Dưới triều Nguyễn, Tết Nguyên đán được coi là một trong những lễ tiết lớn nhất trong năm và cung đình đón Tết với nhiều nghi lễ long trọng.
Triển lãm giới thiệu đến công chúng 80 tài liệu tiêu biểu về Tết Nguyên đán trong cung đình, được lựa chọn từ khối Châu bản triều Nguyễn – Di sản tự liệu thế giới. Triển lãm gồm ba chủ đề: Lễ nghi chuẩn bị đón Tết long trọng; Tất niên – tiễn năm cũ, đón năm mới; Đầu năm đón phúc, tiết xuân ban lộc và đề cao chữ Hiếu.
Triển lãm giới thiệu với người xem công việc chuẩn bị đón Tết trong hoàng cung được bắt đầu từ sớm, ngay từ mùng 1 tháng Chạp; nghi lễ thỉnh các vị tiên để về “ăn Tết” với triều đình (Lễ Hợp hưởng), nghi thức biểu thị việc tạm ngưng công việc triều chính (Lễ Phong ấn), lễ đón xuân (Lễ Nghênh Xuân, Tiến xuân).
Chủ đề “Tất niên – tiễn năm cũ, đón năm mới”, gồm những hình ảnh về ngày 30 Tết trong hoàng cung diễn ra với các nghi lễ thiêng liêng – Lễ Tuế trừ, Trừ tịch, Lễ Thượng tiêu với ý nghĩa tống tiền hết điều xấu của năm cũ để đón điều tốt đẹp của năm mới.
Chủ đề “Đầu năm đón phúc, tiết xuân ban lộc và đề cao chữ Hiếu” giới thiệu với người xem hoạt động trong ngày đầu năm mới, vua đích thân đến cung hoàng mẫu làm lễ chúc mừng. Làm lễ xong, vua ngự ở điện Thái Hòa, bách quan dâng biểu mừng. Sau lễ mừng Tết, nhà vua ban yến, thưởng Tết cho các hoàng thân, bá quan văn võ cũng như ban ân chiếu rộng khắp cho chúng dân.
Qua tài liệu lưu trữ cùng tư liệu, hình ảnh minh họa, triển lãm tái hiện một phần bức tranh Tết cung đình triều Nguyễn xưa, đồng thời cũng phần nào cho thấy sự gắn kết giữa Tết cung đình với Tết của muôn dân.
Các nghi lễ đón Tết ở cung đình diễn ra long trọng, tưởng như khác xa với Tết cổ truyền trong dân gian – nhưng thấp thoáng đâu đó, trong từng nghi tiết, trong tâm thức đề cao chữ hiếu và trong sự tạm ngưng công việc để thưởng thức tiết xuân ấm áp… chúng ta sẽ thấy có những điểm gần gũi với Tết dân gian, hòa trong nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc.
Xuất phát từ tình trạng vật lý và yêu cầu bảo vệ an toàn tài liệu lưu trữ, Ban tổ chức chỉ đưa ra trưng bày các phiên bản. Bản gốc tài liệu hiện đang được bảo quản tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I, Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước.
Ban tổ chức hy vọng đây sẽ là nguồn tài liệu, tư liệu quý đối với các nhà nghiên cứu và công chúng quan tâm tìm hiểu về Tết xưa trong hoàng cung triều Nguyễn.